Onze Noordroute is het Fietsrondje van de Maand

Fietsen en varen in Noord-Holland en Friesland

Blogger Bert Sitters schreef voor Verkeersbureaus.info het Fietsrondje van de maand september. Hij ging met ons mee op de Noordroute. Hij scheepte – samen met een aantal reizigers uit Nederland en net daarbuiten – in voor deze achtdaagse reis met het schip De Holland en fietste en voer door een wisselend landschap naar de mooiste plekjes van Noord-Holland en Friesland.

Langzaam verdwijnen de contouren van het Amsterdamse Centraal Station achter ons. Het IJ was ooit het domein van de windjammers en later de oceaanreuzen. Aan de overzijde lagen de scheepswerven. De grote zeeschepen meren nu af in havens ten westen van onze hoofdstad. Thans krioelt het achter het Centraal Station van de kleinere vaartuigen. Daar tussendoor kruizen de pontveren af en aan.

Dit vergt de nodige vaardigheid van de roerganger van ons schip. De IJ-oevers zijn duidelijk in ontwikkeling. Op het dak van het voormalige Shell-gebouw slingert de schommel zich heen en weer. Je moet maar durven. De bewoners van de nieuwe woonwijken in de houthavens genieten van hun ontbijt aan de waterkant. Een beter vertrekpunt kunnen wij ons niet wensen.

De Zaan

Amsterdam verdwijnt. De Zaan komt in zicht. Vanuit hartje Zaandam fietsen we vanaf onze aanlegplaats langs de Zaan. Tussen alle nieuwbouw zijn de groengekleurde, houten huisjes met de klokgevels gebleven, zoals in het Kalf. Op de oevers van deze rivier ontwikkelde zich de voedingsindustrie. De zeilschepen waren lang op reis en de omvangrijke bemanning had grote voorraden voedsel nodig. De streek ten noorden van Amsterdam stond berucht om de wind. Ideaal om de wieken van de molens langs de Zaan te laten draaien voor het malen van granen en het persen van olie. Bedrijven als Verkade, Honig, Lassie en Albert Heijn hadden hier hun kraamkamer.

Veel erfgoed is verzameld in het levend openluchtmuseum de Zaanse Schans. Normaal is het oppassen hier voor hordes Japanners, die geconcentreerd op het schieten van hun selfie ineens het fietspad opduiken. Dankzij corona is het op deze zondagmorgen opmerkelijk rustig.

Molens dankzij Leeghwater

De Beemster is een van de diverse meren in Noord-Holland die door Jan Adriaanszoon Leeghwater in de Gouden Eeuw werd drooggemalen. Leeghwater woonde in De Rijp. Min of meer een eiland tussen al het water. Walvisvangst was de voornaamste bron van bestaan, maar dankzij het kind van het stadje konden de schepen De Rijp niet meer bereiken. Het stadje is waarschijnlijk hierdoor zo goed geconserveerd gebleven. Ieder nadeel heeft zijn voordeel.

We volgen de Ringvaart tot Alkmaar: eerst in noordelijk richting, maar daarna buigen we af naar het westen. Dat is precies waar de aanwakkerende wind vandaan komt. Dit is de kop van Noord-Holland ervaren we. Voor deze omstandigheden zijn elektrische fietsen natuurlijk ideaal. Aan de Bierkade van Alkmaar ligt ons schip trouw op ons te wachten.

In Alkmaar begon de victorie

Alkmaar is tegenwoordig een grotere stad, maar het oude centrum is nog vrij klein. Een deel is omgeven door vestingwallen. In 1573 waren deze verdedigingswerken van groot belang in de strijd tegen de Spanjaarden. De Tachtigjarige Oorlog begon in 1568, maar alle steden vielen na een beleg in handen van de Spanjaarden. De Spanjaarden konden Alkmaar konden niet innemen. Hier begon de ommekeer in de bevrijding van ons land. De oorlog duurde nog tot 1648, maar in Alkmaar begon de victorie. Absoluut middelpunt is het Waagplein, waar iedere vrijdag de kaas-show wordt opgevoerd. Na het avondeten is het heerlijk dwalen door de smalle straatjes en over de pittoreske bruggetjes.

Naar de breedste en hoogste duinen

Vanuit Alkmaar maken we een rondje langs en door de duinen. Eerste stop is het rustieke dorp Bergen, dat rond de ruïne al ruim honderd jaar schrijvers en kunstenaars aantrekt. Rustiek is ook Schoorl. Het minuscule raadhuisje is het kleinste gebouw dat ooit als gemeentehuis heeft gefunctioneerd. Op diverse plaatsen is de duinenrij voor een deel afgegraven om bloembollen te telen, maar bij Schoorl zijn de duinen nog altijd ruim vijf kilometer breed. Met 55,4 meter is hier ook de hoogste duintop van onze land. U vindt er een prachtig gevarieerd landschap om te fietsen. Grote grazers houden de begroeiing in toom. Een aantal verspert het fietspad. Rustig wachten tot ze opzij gaan is het advies.

Trendy restaurants in de oude Rijkswerf

Tijdens het avondeten vaart De Holland naar Den Helder. Opmerkelijk is dat alle bruggen precies op tijd open gaan: ook spoorbruggen draaien tussen de treinen door omhoog. Den Helder werd op last van keizer Napoleon ingericht als marinebasis. Na onze onafhankelijk bleven de marineschepen hier aanmeren, maar schepen bouwen doet men hier niet meer. De oude Rijkswerf Willemsoord kreeg een nieuwe functie. We fietsen langs en tussen de oude werfgebouwen, waar nu trendy restaurants hun gerechten aanprijzen. Een deel van het complex is nu Marinemuseum. Aan de kade liggen legendarische schepen uit vervlogen jaren zoals het ramschip de Schorpioen uit 1868, maar hoog op het droge bevind zich het onderzeeboot Tonijn.

Van melkfabriek naar brouwerij

De veerboot brengt ons naar het eiland Texel, met een prachtig fietspad op kustwering naar het vissersdorp Oudeschild. Onze banden knisperen door de schapenpoep op het pad, want Texel is het schapeneiland. 
De laatste jaren is Texel ook biereiland, want in de voormalige melkfabriek brouwt men nu de Texelse Skuumkoppe. Dit en de andere soorten van de Texelse brouwerij zijn zo razend populair dat een geheel nieuwe brouwerij noodzakelijk is. Als afscheid van het eiland krijgen we een blik over de slufter. Deze inham was vele jaren een oefenterrein van de mariniers, maar nu krijgt de natuur alle kans om zich te herstellen.

Het Vrouwtje van Stavoren

Behendig manoeuvreert onze kapitein de Holland in de sluiskom aan het begin van de Afsluitdijk. Het IJsselmeer mag dan afgesloten zijn, maar tijdens een flinke wind kan het water behoorlijk te keer gaan. Aan alle kanten zien we de regenbuien vallen. Dit levert prachtige, dreigende wolkenpartijen op. Voordat we het haventje van Stavoren binnen varen zet echter de droogte in. Onze regenpakken kunnen in de fietstassen blijven. Stavoren is een van de elf Friese steden. De plaats met nog géén duizend inwoners is écht een stad, terwijl Drachten met 50.000 inwoners voor de Friezen nog altijd geen stad is. Stavoren kent echter een roemrijk verleden met een bloeiende haven in de tijd van de Hanze.

Volgens een sage is de teloorgang te wijten aan de Vrouwe van Stavoren. Deze stinkend rijke en arrogant weduwe was niet tevreden met een lading kostelijk graan en liet deze overboord kieperen. Haar overmoed werd gestraft en de haven verzandde. De eens zo rijke weduwe eindigde aan de bedelstaf. Stavoren was voor het gereedkomen van de Afsluitdijk nog van belang als spoorhaven. De treinen rolden in Enkhuizen de boot op en werden in Stavoren weer ontscheept. De sporen liggen er nog.

De Friese heuvels en mini-stadjes

We fietsen een stukje langs de dijk van het IJsselmeer. Heuveltjes duiken op in het vlakke Friese land. Dit is Gaasterland. Het reliëf is ontstaan tijdens de IJstijd. Bossen en zandverstuivingen vormen een groot contrast met de weilanden. Workum lijkt op een echt stadje met statige huizen, maar is inmiddels geen zelfstandige stad meer. We laten het Jopie Huisman Museum voor wat het is en zetten koers naar onze derde Friese stad van vandaag: Hindeloopen. Dit mini-stadje heeft nog minder inwoners dan Stavoren, maar we kunnen bijna over de hoofden lopen van dit bewoonde openluchtmuseum. Het plaatsje staat bekend om de schilderskunst met de krullen in rood, blauw, wit en groen. Op de IJsselmeerdijk kijken we na de bocht terug over het water op het stadje terwijl de wolken dreigend naderen. Dit was Friesland in een notendop.

De Gouden Steden Driehoek

Vanaf het IJsselmeer naderen we de Gouden Stedendriehoek: Hoorn, Enkhuizen en Medemblik. Van deze steden speelde vooral Hoorn een belangrijke rol in de geschiedenis van ons land. Alleen Amsterdam overvleugelde de haven van Hoorn. Op het plein Roode Steen staat het standbeeld van de omstreden Jan Pieterszoon Coen die met harde hand begon met de kolonisatie van Indië. Na de bloei begon het verval. Tot 1970 had Hoorn niet meer dan 15.000 inwoners, maar daarna begonnen de uitbreidingen ten behoeve van Amsterdamse woningzoekenden. In 15 jaar tijd groeide Hoorn naar 50.000 inwoners. De historische binnenstad heeft het karakter behouden. Het is er alleen wat drukker geworden. Enkhuizen is kleiner en rustiger gebleven. We brengen een uitgebreid bezoek aan het Zuiderzee Museum en leren in de open lucht alles over hoe alles vroeger was en de veranderingen die de inpolderingen teweeg brachten op het dagelijkse leven.

Palingsound en Sijtje Boes

Vervolgens stevent De Holland af op Volendam: het dorp van the Cats, Jan Smit en Nick & Simon, vermaard om de palingsound. De klederdracht werd een nationaal toeristisch symbool voor ons land. Helaas zijn de enigen die het kostuum nog aantrekken de buitenlandse toeristen voor een fotosessie en die zijn er dit seizoen weinig in Volendam. Hierdoor zien we voor het eerst dat er ook nog huizen op de dijk staan in Volendam. Monnickendam is feitelijk een vergeten stadje aan de voormalige Zuiderzee. De indrukwekkende gevels geven een duidelijk beeld van de vroegere status van deze historische plaats. Het fraaiste uitzicht hebben we op de Damsluis voor de Waag en met uitzicht op de Speeltoren op het stadhuis. Voor Marken moeten we heen en weer over de verbindingsdijk, die er voor zorgt dat Marken sinds 1957 geen eiland meer is. De legendarische Sijtje Boes verzette zich tegen deze dijk. De landverbinding zou het eigen karakter van het eiland veranderen. Niemand draagt nu nog de klederdracht. Alleen op hoogtijdagen komen de kostuums uit de kast. Haar souvenirswinkeltje wordt nog altijd uitgebaat.

Van Waterland terug naar Amsterdam

In Waterland staat het grondwater zo hoog dat het op diverse plaatsen over de weg sijpelt. Via lieflijk Zuiderwoude komen we over het ophaalbruggetje aan de Aandammer Gouw weer in Amsterdam. Niets geeft het beeld dat wij de hoofdstad van ons land binnen fietsen, maar dit deel van Waterland hoort wel degelijk bij Amsterdam. We fietsen nu over een van de mooiste delen van de route. Fier staat de robuuste stompe toren van Ransdorp in het landschap. Het dorpje van 300 inwoners had ooit meer schepen op zee dan Amsterdam. Na het teloor gaan van de scheepvaart werd de melkhandel belangrijk. Met karren ventten de handelaren de melk uit in Amsterdam. Nu is het dorp uit een plaatjesboek een geliefde woonplaats. Een van de pareltjes aan de voormalige Zuiderzee is Durgerdam met de langgerekte rij van keurig geschilderde geveltjes aan de dijk. Visserij was het belangrijkste middel van bestaan, maar de Afsluitdijk maakte een einde aan deze activiteit. Waar eens de botters afmeerden, liggen nu pleziervaartuigen.

Kunstmatige eilanden

Achter het water ligt de nieuwbouwwijk IJburg. Aangelegd op kunstmatige eilanden in het Buiten-IJ. Net als veel grote plannen in Amsterdam gingen er vele jaren aan discussie vooraf. Via de lange Nieuwendammerdijk duiken we het Vliegenbos in. Niet vernoemd naar de insecten, maar naar de politicus Willem Vliegen uit de roemruchte jaren van de SDAP. Vliegen nam als lid van de gemeenteraad van Amsterdam het initiatief voor dit bos.

De veren over het IJ achter het Centraal Station zijn druk. Daarom kiezen we voor de Oostveer naar de nieuwbouwwijken aan de handelskades. Fietsend lang het water en het Muziekgebouw aan het IJ komt het Centraal Station langzaam dichterbij. De Holland ligt met koffie en thee al op ons te wachten.

Lees het complete verhaal van Bert op verkeersbureaus.info.

Friesland zelf ontdekken?

Bent u al in de stemming gekomen voor een vakantie in Friesland? Boat Bike Tours biedt verschillende fiets-vaarvakanties aan in de provincie die nog geen massatoerisme kent.
Onze reis ‘Friesland en Terschelling’ gaat dwars door Friesland en doet ook het Waddeneiland aan. Het IJsselmeer, het Gaasterland, de Friese Meren en het zuiden van Friesland kunt u zien tijdens de reis ‘Noord-Holland en Friesland’. Bij de reis ‘Sail & Bike Waddenzee’ wordt over de Waddenzee naar Terschelling gezeild, terwijl u op meerdere fietsroutes de westoever van het IJsselmeer ontdekt.
Vindt u het nog steeds lastig om een keuze te maken uit de fiets-vaarvakanties? Wilt u graag advies of hebt u nog vragen over ons aanbod? Onze reisexperts helpen u graag verder!